Een aantal organisaties hebben de kritiek op een rijtje gezet.
- het creëert angst voor ontdekking van illegaal verblijf, waardoor migranten zonder verblijfsvergunning minder geneigd zullen zijn hun verblijf zichtbaar te maken. Zij zullen niet klagen over misstanden, huiselijk geweld, bedreiging. Zij zullen aarzelen om naar de dokter of de school te gaan, zelfs als ze daar recht op hebben. De macht van degenen die misbruik maken van deze zwakke positie wordt groter. Het beoogde effect (tegengaan van misbruik en uitbuiting) wordt dus niet bereikt.
- hoewel minderjarige kinderen zelf niet als strafbaar zullen worden aangemerkt, worden ook zij de dupe van dit wetsvoorstel. Uit angst voor ontdekking kunnen zij van school gehaald worden, bij ziekte te laat een dokter bezoeken of hun ouders in detentie zien verdwijnen vanwege het niet kunnen betalen van de opgelegde boete.
- er is een risico dat mensen meer gebruik zullen maken van valse papieren en schimmige constructies om te kunnen overleven.
- het schrikt hulpverleners af, waardoor het vangnet voor vreemdelingen zonder verblijfsvergunning verkleint. Dat geldt zelfs voor de sectoren onderwijs en medische zorg: daar zal terughoudendheid en aarzeling om hulp te verlenen toenemen.
- het is onduidelijk voor hoe lang het inreisverbod geldt, en onder welke voorwaarden het opgeheven kan worden. Daardoor is ook onduidelijk of legalisering alsnog mogelijk is, met name voor de categorieën voor wie het net door middel van het visa-wetsvoorstel alsnog mogelijk is gemaakt te legaliseren: moeten zij wel een boete betalen als zij een verblijfsvergunning aanvragen?
- er zijn vele grijze gebieden tussen legaal en illegaal verblijf, het is onduidelijk welke schuldeloze situaties van illegaal verblijf tot een boete zullen leiden. Bijvoorbeeld de wachttijd op verlenging van een verblijfsvergunning door de IND, of de wachttijd om een vergunning aan te kunnen vragen.
- het belemmert terugkeer van migranten zonder verblijfsvergunning, omdat mensen eerst een boete moeten betalen. De boete zal naar verwachting in bijna alle gevallen omgezet worden in vervangende hechtenis omdat mensen geen geld hebben. Doordat ze gevangenisstraf moeten uitzitten voordat ze uit kunnen reizen duurt hun illegale verblijf juist langer.
- zo belemmert het eveneens legalisering: elke migrant die zijn illegale verblijf wil legaliseren, krijgt eerst te maken met een hoge boete of vervangende hechtenis. Daardoor duurt het illegale verblijf langer.
- het is daarmee mogelijk in strijd met de Terugkeerrichtlijn, omdat het de maximale detentieduur verlengt en niet aan terugkeer bijdraagt
- het is duur: de kosten van rechtszaken tegen de hoge boete, en de extra kosten voor strafdetentie kunnen miljoenen euro's gaan kosten
- het geven van dergelijke hoge boetes is in het algemeen een disproportionele sanctie op illegaal verblijf.
Met dank aan:
Stichting LOS, Utrecht
ASKV/SV, Amsterdam
OKIA, den Haag
Vluchtelingen in de Knel, Eindhoven
Kerk in Actie, Utrecht
INLIA, Groningen
Justitia et Pax, den Haag
AHRU, Amsterdam
Defence for Children, Leiden